ΠΥΡΚΑΛ – ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ

Τι συμβαίνει με την ΠΥΡΚΑΛ (2)

ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

Στο Α’ Μέρος του άρθρου (εδώ) περιγράφηκε το ιστορικό του εργοστασίου της ΠΥΡΚΑΛ και του γύρω οικισμού που αναπτύχθηκε σε σχέση με αυτό, διαμορφώνοντας μέσα στο χρόνο τη φυσιογνωμία της περιοχής. Συνοψίζοντας, η ΠΥΡΚΑΛ βρίσκεται χωροθετημένη σήμερα εντός μιας αστικής περιοχής με χαμηλή δόμηση και ήπιες χρήσεις, με ανάλογης δυναμικότητας οδικό δίκτυο και συγκοινωνιακές υποδομές, αλλά και έλλειψη ελεύθερων χώρων για τις εκεί γειτονιές. Η συνύπαρξη του καλυκοποιείου με τον αστικό ιστό που αναπτύσσονταν γύρω, αλλά και η ανάγκη για ελεύθερους χώρους και πράσινο, διαμόρφωσαν αιτήματα της τοπικής κοινωνίας για απομάκρυνση του εργοστασίου και απόδοση του χώρου για χρήσεις πάρκου και κοινωνικών που είναι απαραίτητες για την περιοχή. Τα αιτήματα αυτά εντάχθηκαν, ήδη την δεκαετία του ’90, στα θεσμοθετημένα εργαλεία σχεδιασμού, όπως είναι το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του Δήμου Υμηττού. Στο Β’ Μέρος παρουσιάζουμε την πρόσφατη πρόταση της κυβέρνησης και τις θέσεις των συλλογικών φορέων του σχεδιασμού.

Στο τέλος του κειμένου παρατίθενται πηγές και σύνδεσμοι για σχετικά άρθρα γνώμης.

Τι συμβαίνει με την ΠΥΡΚΑΛ;

ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

Η εξαγγελία πριν λίγους μήνες της πρόθεσης της κυβέρνησης να δημιουργήσει κυβερνητικό πάρκο στον χώρο του εργοστασίου της ΠΥΡΚΑΛ, έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση γύρω από τον πολεοδομικό σχεδιασμό στην σημερινή συγκυρία: Ποιός σχεδιάζει τόσο σημαντικές για το μέλλον της πόλης παρεμβάσεις; Με ποιά δημοκρατική νομιμοποίηση, με ποιό όραμα για την πόλη και με ποιές διαδικασίες; Λαμβάνονται υπόψη οι πιεστικές ανάγκες για πράσινο και ελεύθερους χώρους, εκτιμώνται συστηματικά οι πολύπλευρες επιπτώσεις από τόσο βαθιές αλλαγές στη λειτουργία της πρωτεύουσας και στην καθημερινότητα των πολιτών; Ή μήπως ο πολεοδομικός σχεδιασμός χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την μόχλευση του κτηματομεσιτικού/κατασκευαστικού κεφαλαίου; Για να επιταχύνει αναδιατάξεις στον αστικό χώρο και να δημιουργήσει ευκαιρίες κερδοσκοπίας για όσους μπορούν να τις εκμεταλλευτούν; Μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό, φορείς όπως οι σύλλογοι Αρχιτεκτόνων και Πολεοδόμων – Χωροτακτών, αυτοδιοικητικές παρατάξεις κ.α. έχουν πλέον τοποθετηθεί θέτοντας τους προβληματισμούς τους.

Στόχος αυτού του κειμένου είναι να παρουσιαστούν τα βασικά δεδομένα της υπόθεσης της ΠΥΡΚΑΛ.

Στο Α’ Μέρος παραθέτουμε στοιχεία για την ιστορική εξέλιξη της περιοχής, που βοηθούν να κατανοήσουμε την φυσιογνωμία του αστικού χώρου, τα ζητήματα που προέκυπταν από την παρουσία του εργοστασίου εκεί, καθώς και τους στόχους που έθεσε ο σχεδιασμός διαχρονικά από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, μέχρι και πολύ πρόσφατα.

Στο Β’ Μέρος παρουσιάζονται η πρόσφατη (αιφνιδιαστική) κυβερνητική πρόταση για τη δημιουργία του “κυβερνητικού πάρκου” και η αντίδραση φορέων του σχεδιασμού και της κοινωνίας των πολιτών. Στο τέλος των κειμένων παρατίθενται πηγές και σύνδεσμοι για σχετικά άρθρα γνώμης.

ΠΥΡΚΑΛ και κέντρο Αθήνας: Είναι ανεκτή η διαβούλευση;

ΑΠΟΨΕΙΣ

του Λουκά Τριάντη [1]

Συγκλίσεις και αιτήματα για διάλογο από επιστημονικούς και επαγγελματικούς φορείς

Σε συνέχεια της εξαγγελίας της ελληνικής κυβέρνησης για τη δημιουργία «κυβερνητικού πάρκου» στις εγκαταστάσεις της ΠΥΡΚΑΛ στο Δήμο Δάφνης-Υμηττού και τη σαρωτική εκκένωση υπουργείων από το κέντρο της Αθήνας τον περασμένο Απρίλιο, πρόσφατη προσθήκη-τροπολογία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) με τίτλο «Λειτουργία χώρων διοίκησης και ελεύθερου χώρου-αστικού πρασίνου στο χώρο της ΠΥΡΚΑΛ» ψηφίστηκε μαζί με το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων (ΥΠΑΝ) για τις «στρατηγικές επενδύσεις και βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος». Η τροπολογία προσδιόριζε επιτρεπόμενες γενικές και ειδικές κατηγορίες χρήσεων γης, όρους και περιορισμούς δόμησης και το ποσοστό κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων. Ενάντια σε ευρωπαϊκές κατευθύνσεις, πολεοδομικά κεκτημένα και τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), η νομοθετική ρύθμιση δεν αναφερόταν σε κάποιο υφιστάμενο σχεδιασμό ή εκφρασμένη χωρική στρατηγική, δεν στηριζόταν σε κάποια μελέτη ή στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση που να αξιολογεί επιπτώσεις και εναλλακτικές, δεν είχε περάσει κανένα στάδιο διαβούλευσης ή «ωρίμανσης».

Η υφαρπαγή των κοινών της πόλης μέσω χωρικών και θεσμικών ρυθμίσεων

Αποψεις

του Λουκά Τριάντη

Το «κυβερνητικό πάρκο» ως παράδειγμα ανατροπών για την πόλη και το σχεδιασμό[1]

Η διάβρωση της κεντρικότητας της πόλης ως υφαρπαγή

Η εξαγγελία της ελληνικής κυβέρνησης για τη δημιουργία ενός «κυβερνητικού πάρκου» στις εγκαταστάσεις της ΠΥΡΚΑΛ στο Δήμο Δάφνης-Υμηττού προβλέπει τη σαρωτική μεταστέγαση όλων των υπουργείων που παραμένουν στο κέντρο της Αθήνας – πλην ενός –, μαζί με την Προεδρία της κυβέρνησης και κάποιους φορείς του δημοσίου. Με άλλα λόγια, προωθεί την οριστική απομάκρυνση του διοικητικού κέντρου της Ελλάδας από το κέντρο της Αθήνας – και εκτός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αθηναίων – για πρώτη φορά από την ανακήρυξη της Αθήνας σε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους το 1834. Δηλαδή από ένα κέντρο πόλης που αναπτύχθηκε στην ίδια θέση – και ως συνέχεια – της αρχαίας πόλης, με καθοριστική σημασία για την ιδεολογική, κοινωνική και ταυτοτική συγκρότηση τόσο της ίδιας της πόλης όσο και της Ελλάδας ως επικράτεια και ως κοινωνία, αλλά και των σχέσεών τους με τον κόσμο. Γενεαλογικά, η εξαγγελία αποτελεί συνέχεια ρητών ή άρρητων χωρικών πολιτικών αποκέντρωσης – της μεταποίησης, της κατοικίας, των πανεπιστημίων, της επιτελικής διοίκησης, του χρηματιστηρίου, πόλων της πνευματικής ζωής και του πολιτισμού – που κατά τις τελευταίες δεκαετίες, και σε συνάρτηση με ευρύτερες παραγωγικές αναδιαρθρώσεις, διαβρώνουν την κεντρικότητα της πόλης και ωθούν το κέντρο της Αθήνας προς μια κρίσιμη μετατόπιση: από ένα πολυλειτουργικό και, εκ των πραγμάτων, κοινωνικά πολυσυλλεκτικό κέντρο προς ένα περισσότερο μονολειτουργικό, θεματοποιημένο και κοινωνικά ομογενοποιημένο κέντρο τουρισμού και αναψυχής.[2]